Kinderen 'ontwikkelen naar eigen aard en aanleg'

"Ongelofelijk toch, hoe Onderwijsministers Dennis Wiersma en Robbert Dijkgraaf zo in extreme mate de 'twee werelden' belichamen in alles wat ze zeggen en doen? 

 

Dennis Wiersma (po en vo) die gisteren aankondigde nog meer controle te willen uitoefenen, nog meer focus op een nog smaller setje criteria (enkel nog 'basisvaardigheden' = taal en rekenen), nog meer beheersbaarheid, nog meer inspectiebezoeken, nog meer sancties als het misgaat. Alles voor 'gegarandeerde opbrengsten' en 'het mag niet misgaan'. Daarin worden de mensen in dit systeem (de leerlingen en leraren, de schoolleiders en bestuurders, maar ook de nieuw aan te stellen inspecteurs) nog verder gereduceerd tot machines. Met alle gevolgen van dien. Want we zijn nou eenmaal geen machines, we zijn complexe, levende wezens. 

 

En aan de andere kant Robbert Dijkgraaf met zijn fantastische Kohnstammlezing waarin hij alle facetten van wat een betekenisvol leven en een rijk leerproces inhoudt zo prachtig belicht. Elk woord is raak, doordacht en doorleefd.

 

 

Ik vind het zo fascinerend dat deze twee heren, die directe collega's zijn en beiden sturing geven aan ons gehele onderwijssysteem, de twee heersende paradigma's zo treffend belichamen: het machine-paradigma versus het 'levend organisme'-paradigma.

 

We zitten als samenleving in de transformatie van het ene naar het andere paradigma, van het ene naar het andere mensbeeld. De drang naar controle en 'het mag niet misgaan' is begrijpelijk - maar brengt je alleen nog maar verder weg van wat we uiteindelijk met elkaar willen bereiken: een samenleving waarin we met elkaar de goede dingen doen, voor de kinderen, voor de mensen, voor elkaar, voor de toekomst en voor al het leven op aarde. En dat leven is nou eenmaal grillig, complex en niet eenvoudig in een beheersbaar systeem te vangen. We kunnen maar beter erkennen dat wij nou eenmaal onderdeel van het leven zijn, van een complexe samenleving en we zullen met elkaar die moeilijke vraagstukken aan moeten gaan." Claire Boonstra, oprichter Operation Education, 23 november 2022

 

Mij bekroop precies hetzelfde gevoel als Claire Boonstra bij het lezen van het rapport ‘Samen voor beter onderwijs, duidelijk over kwaliteit’ van Dennis Wiersma (21-11-2022) en de spreektekst van de Kohnstammlezing van Robbert Dijkgraaf (21-11-2022). Ik heb geen zin verder uit de doeken te doen waarom ik van mening ben dat Wiersma (ongetwijfeld met de beste bedoelingen) kiest voor een fatale remedie, maar wil wel graag een mij zeer aansprekende passage uit het betoog van Dijkgraaf citeren:

 

"Succes meten we uitsluitend af aan cognitieve vaardigheden. Omdat we daaraan een hogere status toekennen, maar ook omdat die simpelweg gemakkelijker te meten en te toetsen zijn. Als de rekenkunst tot ultiem selectiecriterium voor succes in het leven wordt verheven, dan helpt dat mij als mathematisch fysicus, maar het doet groot onrecht aan een ander. Laten we niet de fout maken basisvaardigheden als taal en rekenen - kennis die iedereen dagelijks nodig heeft in het leven - te verwarren met selectiemechanismen.

 

Mensen kunnen zoveel meer dan toetsen afleggen. Ze kunnen ondernemend zijn, praktisch, creatief of juist sociaal. Gelukkig wel, want ons land kan niet zonder deze kwaliteiten. Ook meten we meestal alleen de prestaties van het individu, terwijl individuele kracht pas floreert in sterke teams, waarin niet iedereen op dezelfde as zit. Om verder te komen heb je initiatiefnemers, samenwerkers én dwarsliggers nodig. Ook die eigenschappen moeten we erkennen en waarderen." Robbert Dijkgraaf, onderwijsminister, 21-11-2022

 

Ik hoop en verwacht dat beide ministers onderling de dialoog aangaan. Binnen SCPO Lelystad formuleren we in ieder geval onze pedagogische opdracht vanuit de ‘drieslag’ van Gert Biesta: kwalificatie, socialisatie en subjectificatie (persoonswording). Onderwijs is niet alleen bedoeld om leerlingen toe te rusten met de kennis en vaardigheden die ze nodig hebben om zich staande te kunnen houden in de wereld. De wereld is ook de plaats waar ons menselijk bestaan zich afspeelt en waar kinderen en jongeren voor de uitdaging staan om hun eigen leven te leiden. Daarom dient onderwijs altijd te werken vanuit een betekenisvolle en wereldgerichte oriëntatie.

 

Onderwijs doet ertoe, met name om de aandacht van leerlingen te vestigen op de wereld en op wat de wereld van hen vraagt. De school komt daarmee in beeld als de ruimte en tijd die we aan de nieuwe generatie ter beschikking stellen om de wereld, en zichzelf in relatie tot die wereld, te ontmoeten. De mate waarin de samenleving die ruimte en tijd beschikbaar wil stellen, is een belangrijke indicator van haar democratische kwaliteit.

 

In ons Koersplan verwoorden wij het als volgt: "SCPO Lelystad wil recht doen aan de optimale ontwikkelkansen voor álle kinderen die ons worden toevertrouwd. In ons onderwijs betekent dat: zorgen dat de talenten van de leerlingen verbonden zijn met de opgaven in de echte wereld. Het betekent ook: zorgen dat ons onderwijs leerlingen niet berooft van een toekomst met de kennis van gisteren. We geven kinderen een toekomst, door hen voor te bereiden op de wereld van morgen".

 

Willem de Jager,                                                                                                 24 november 2022

bestuurder SCPO Lelystad,