Drie jaar nadat de mannen- en vrouwenselecties bij het roeien werden samengevoegd, was de roeiploeg de succesvolste van de wereld op de Olympische Spelen in Frankrijk in de zomer van 2024. Overboord gingen de ingeslopen trainingsmethoden, alles moest vanaf de grond weer worden opgebouwd. Men moest af van de ideeën die ‘al honderd jaar’ hetzelfde waren. Er was een plan, een visie, waarbij iedereen wist waar hij of zij aan toe was. Structuur is te veranderen, zo bewees de roeiploeg afgelopen jaren.

Werken vanuit de bedoeling

In ons onderwijs begint het ook met richting, een visie, een plan. Vanuit het Coherentieraamwerk, gebaseerd op het werk van Michael Fullan, maken we binnen SCPO Lelystad duidelijk waar we voor staan en waar we voor gaan. Brede talentontwikkeling, samen continu verbeteren, betekenisvol verdiepend leren en slim tri-band verantwoorden zijn de vier essentiële onderdelen.

Terug naar de roeiploeg, die heeft laten zien dat ook cultuur te veranderen is. Samen stuw je elkaar op, zo is het idee. “Op die manier kun je elkaar gebruiken om nog meer rendement te krijgen.” Samen dus, precies hetzelfde als bij de atletiekploeg en de hockeyploegen het geval was. En: “Natuurlijk zijn we ook eerlijk naar elkaar. We benoemen wat goed gaat en wat niet. Dat hoort nu eenmaal bij topsport. Maar dat gevoel van saamhorigheid was uniek. Dat mogen we echt niet vergeten.”

In ons Coherentieraamwerk is cultiveren van de samenwerking een cruciale component. Vanuit een groeicultuurgedachte, talentontwikkeling geldt net zo goed voor onze medewerkers als voor onze leerlingen, initiëren en stimuleren we collegiaal leren om zo de verander- en verbetercapaciteit verder te vergroten.

In ons onderwijs willen we daarom dat leerlingen steeds vaker samenwerken aan projecten die een directe verbinding hebben met de omgeving van de school. Ze stellen hierbij samen met hun leerkrachten eigen leervragen en onderzoeksvragen op en zijn zo betekenisvol bezig met het oog op zowel de omgeving als hun eigen leerproces. Door de thematische of projectmatige aanpak, wordt er direct ook gewerkt aan brede ontwikkelvaardigheden zoals samenwerken, onderzoeken, overleggen, creativiteit, zelfreflectie, kritisch denken, communiceren, etc. Dit worden ook wel mondiale competenties genoemd. Betekenisvol verdiepend leren doet zich voor wanneer we de competenties gebruiken om ons bezig te houden met kwesties en taken die waarde hebben voor zowel de leerlingen zelf als de wereld om ons heen.

Een betekenisvolle leeromgeving

De leeromgeving speelt een belangrijke rol bij het leerproces. Het gaat hierbij niet alleen over het herontwerpen van ruimte. Het vereist ook nadenken over manieren waarop het klaslokaal verbinding tot stand kan brengen. Digitale middelen moeten bijvoorbeeld krachtig ingezet worden. De richting is duidelijk, de ruimte om hieraan op iedere school een eigen invulling te geven vanuit de schoolspecifieke context en opdracht is ook aanwezig. De Reggiopedagogiek en het STEAM-onderwijs laten zien hoe dit kan.

In de visie van Reggio Emilia wordt de omgeving, en de materialen waarmee deze is ingericht, de derde pedagoog genoemd. De eerste pedagoog zijn de kinderen zelf, ze leren van en met elkaar. De tweede pedagoog zijn de volwassenen, zij leven voor en zijn zodoende een rolmodel. Maar zij (be)leven ook mee samen met de kinderen. De derde pedagoog is de ruimte en het materiaal. Een zorgvuldig ingerichte ruimte stimuleert het ontdekkend leren, het experimenteren, het fantasiespel en het opzoeken van grenzen, bij jezelf en met elkaar. De drie pedagogen beïnvloeden elkaar wederzijds en zorgen samen voor een leeromgeving waar kinderen zich veelzijdig kunnen ontwikkelen.

STEAM staat voor Science, Technology, Engineering, Art en Mathematics oftewel wetenschap, technologie, ontwerp, kunst en toegepaste wiskunde. STEAM-onderwijs is internationaal een veel gebruikte aanpak waarbij de leerlijn van onderzoekend, ontdekkend en ontwerpend leren, centraal staat. De focus ligt op het (verder) ontwikkelen van sociaal-emotionele vaardigheden en executieve functies, waarbij technologie en robotica als middel worden ingezet. Met STEAM is het doel de mindset van leerlingen te laten groeien door exacte vakken samen te voegen en daar op een creatieve manier mee om te gaan. Wanneer je een onderwerp behandelt en vanuit verschillende invalshoeken beschouwt, krijg je meer grip op het geheel.

Leren voor het leven

Een van de grootste problemen van het traditionele onderwijssysteem is dat leerlingen en studenten wel een solide basis van theoretische kennis opbouwen, maar vaak niet in staat zijn om die kennis in de echte wereld toe te passen en echte problemen op te lossen. Ons onderwijs kan hierin een rol spelen. Nu de wereld steeds afhankelijker wordt van digitale technologie, zien we een grote verschuiving in de vaardigheden die jongeren nodig hebben voor de banen van morgen. In plaats van dat ze over zeer specifieke en gespecialiseerde vaardigheden moeten beschikken, waar het traditionele onderwijs zich op toespitst, is er behoefte aan meer gediversifieerde, interdisciplinaire kennis, waardoor ze zich gemakkelijker kunnen aanpassen aan toekomstige veranderingen.

Door onze leerlingen te helpen met het ontwikkelen van hogere cognitieve vaardigheden, zoals creativiteit, kritisch denken en probleemoplossing, die fundamenteel menselijk zijn en dus moeilijk door machines kunnen worden nagebootst, maakt betekenisvol onderwijs hen flexibeler. Dat betekent naast een betere voorbereiding op het vervolgonderwijs ook meer loopbaanmogelijkheden daarna én ook dat ze over de juiste competenties beschikken om alle problemen die ze in hun verdere leven kunnen tegenkomen, op te lossen. ‘Wij leren niet voor de school, maar voor het leven’ is dan ook het motto van veel scholen over de hele wereld, vaak afgekort tot ‘Non scholae, sed vitae’. Deze bekende spreuk van Seneca uit het begin van onze jaartelling is mijns inziens juist nu actueler dan ooit.

Willem de Jager, bestuurder SCPO Lelystad